Rekombinant zona aşısı nedir ve nasıl etki eder?

Rekombinant zona aşısı, zona (herpes zoster) hastalığını önlemek için geliştirilmiş bir aşı türüdür. Zona, suçiçeği geçirmiş kişilerde uyku halindeki varicella-zoster virüsünün (VZV) yeniden aktifleşmesiyle ortaya çıkan, ağrılı bir deri döküntüsüyle karakterize bir hastalıktır. Bu aşı, geleneksel canlı zayıflatılmış zona aşılarından farklı olarak, rekombinant DNA teknolojisi kullanılarak üretilir. Aşı, VZV'nin glikoprotein E (gE) adlı yüzey proteinini hedef alan bir bağışıklık tepkisi oluşturmayı amaçlar. Bu protein, virüsün hücrelere tutunmasında ve bağışıklık sisteminden kaçmasında kritik bir rol oynar. Rekombinant zona aşısı, genellikle 50 yaş ve üzeri yetişkinlerde kullanılır ve özellikle bağışıklık sistemi zayıf olan bireylerde güvenle uygulanabilir.

Rekombinant zona aşısının etki mekanizması, bağışıklık sistemini uyararak vücudu zona virüsüne karşı hazırlamaya dayanır. İşleyişi şu adımlarla özetlenebilir:

• Aşı, rekombinant DNA teknolojisiyle üretilen ve zararsız hale getirilmiş VZV glikoprotein E (gE) antijenini içerir. Bu antijen, virüsün yapısal bir bileşenidir ve bağışıklık sistemini tanıması için bir "hedef" olarak kullanılır.
• Aşıya ayrıca bir adjuvan (bağışıklık güçlendirici madde) eklenir. Bu adjuvan, bağışıklık tepkisini artırarak, vücudun antijene karşı daha güçlü ve uzun süreli bir savunma geliştirmesine yardımcı olur.
• Aşı uygulandığında, bağışıklık sistemi bu antijeni "yabancı" olarak tanır ve buna karşı antikorlar ve T hücreleri (özellikle CD4+ T hücreleri) üretmeye başlar. Bu hücreler, virüsle savaşmak için gerekli olan hücresel bağışıklığı sağlar.
• Bağışıklık sistemi "hafıza" geliştirir; yani, gerçek bir VZV enfeksiyonuyla karşılaşıldığında, hızlı bir şekilde tepki vererek virüsün çoğalmasını ve zona semptomlarının ortaya çıkmasını engeller. Bu, özellikle virüsün sinir hücrelerinden deriye yayılmasını önleyerek ağrı ve döküntü riskini azaltır.

Rekombinant zona aşısı, iki doz halinde uygulanır (ikinci doz genellikle ilk dozdan 2-6 ay sonra yapılır) ve klinik çalışmalarda zona gelişimini %90'dan fazla oranda önlediği gösterilmiştir. Ayrıca, zona sonrası nöropati (postherpetik nevralji) gibi komplikasyonları da büyük ölçüde azaltır. Geleneksel canlı aşılardan farklı olarak, bu aşı bağışıklığı baskılanmış kişilerde de kullanılabilir, çünkü canlı virüs içermez ve güvenlik profili yüksektir.