Zona hastalığı nedir ve neden oluşur?

Zona hastalığı, tıp dilinde "herpes zoster" olarak adlandırılan, viral bir enfeksiyondur. Bu hastalık, suçiçeğine neden olan "varicella zoster" virüsünün (VZV) yeniden aktif hale gelmesi sonucu ortaya çıkar. Genellikle vücudun belirli bir bölgesinde ağrılı, kabarcıklı bir döküntü şeklinde kendini gösterir. Döküntüler genellikle tek taraflı, bant şeklinde ve ciltte kızarıklıkla başlayıp içi sıvı dolu kabarcıklara dönüşür. Zona, her yaşta görülebilse de, özellikle 50 yaş üstü bireylerde ve bağışıklık sistemi zayıflamış kişilerde daha sık rastlanır.

Zona hastalığının temel nedeni, daha önce suçiçeği geçirmiş kişilerde, vücutta uyku halinde kalan varicella zoster virüsünün yeniden aktifleşmesidir. Suçiçeği iyileştikten sonra, virüs sinir köklerinde (ganglionlarda) gizli kalır ve yıllarca sessizce bekleyebilir. Belirli faktörler bu virüsün yeniden harekete geçmesine yol açar. Zona oluşumunu tetikleyen başlıca nedenler şunlardır:

• Bağışıklık sisteminin zayıflaması: Yaşlanma, stres, yorgunluk veya kronik hastalıklar (diyabet, kanser gibi) bağışıklığı düşürerek virüsün aktifleşmesine zemin hazırlar.
• İlaçlar: Kortikosteroidler veya organ nakli sonrası kullanılan bağışıklık baskılayıcı ilaçlar, vücudun savunma mekanizmasını zayıflatabilir.
• Fiziksel veya duygusal travma: Ağır bir hastalık, cerrahi müdahale veya yoğun stres, virüsün yeniden aktive olmasını tetikleyebilir.
• Yaş: 50 yaş ve üzeri bireylerde, bağışıklık sistemi doğal olarak zayıfladığı için zona riski artar.
• Suçiçeği geçmişi: Sadece suçiçeği geçirmiş kişilerde zona görülür; aşı veya hastalık yoluyla virüsle karşılaşmamış bireylerde risk yoktur.

Zona bulaşıcı değildir, ancak aktif döküntülerden suçiçeği virüsü yayılabilir ve suçiçeği geçirmemiş kişilerde suçiçeği enfeksiyonuna neden olabilir. Erken teşhis ve antiviral ilaçlarla tedavi, semptomların şiddetini azaltmada ve komplikasyonları önlemede önemlidir. Ağrı ve döküntüler genellikle 2-4 hafta içinde iyileşir, ancak bazı hastalarda "postherpetik nevralji" adı verilen uzun süreli ağrılar gelişebilir. Korunma amacıyla, özellikle risk grupları için zona aşıları mevcuttur ve doktor tavsiyesiyle uygulanabilir.